Rome, 30 October 2013                                                                                                                     

CAHROM (2013)25

AD HOC EKSPERTONGO KOMITETO PE ROMANE BUTJA

(CAHROM)

 6-to CAHROMESKO KHIDIPE

Rome, Italy

28-31 oktobro 2013

SKURTO/HARNO/ REPORTO

1.             O Ad hoc Ekspertongo komiteto pe Romane Butja kerdas (CAHROM) kerdas pesko 6-to khidipe ande Rome pe 28-30 oktobro 2013. I agenda savi sasa adoptuimi/lendini/ shaj arakhen ande Appendix 1.

Phutaripe e 6-tone CAHROM-esko khidpe

2.             Mishto avilen ando Rome manglas o Minsitero vash Integracija, i rajoni Cécile Kyenge, savi so mashkar javer phendas kaj e Romengo Sintongo thaj e Camminanti-engo statutosko pharuvupe si gavernosko prioriteto, thaj o Generalno Direktoro ande Nacionalno Ofiso mamuj Rasaki Diskriminacija (UNhAR), o raj Marco De Giorgi, phendas kaj e sigo kerdini Nacionalno Strategija vash Integracija 2012-2020 ande Italija, rosharel e manushengere hakajengere, e anti-diskriminacijakere thaj e dzendereskere dimenzijen.

So achIlas pes sig pe internacionalno nivelo

3.              O Komiteto shudans nekobor prezentacije vash e butja phangle e Romencar pe internacionalno nivelo.

a.     O Specijalno reprezentanto e Generalno Sekretaresko ande Eurtoputno Konsilo vash e Romane Butja, informirindas e Komitete vash e majenvo ECHR-esko zakono vash Romengoro paldipe zorasar, vash e ROMED2 thaj ROMACT khetanutne projektija e Europakere Komisijasar, vash e Romane Dzuvlengiri Konferencija so sasa ande Helsinki, vash e kampanja Dosta! Thaj vi vash e procedura pe CAHROM-eskere neve reference. Vov phendas vi vash kodo kaj o Ministerongo Komiteto si chalo katar e buchi so kerdas o CAHROM thaj e CAHROM-eskere membrura trubuj vi majdur te keren pengere tematikane reportija thaj vizita, thaj te dzan pali e dziakanutni lachi buchi.

b.    E EU-ki Delegacija, o Europutno Konsilo thaj e Europaki Komisija (o Sherutno manush ande DG-EAC) phendine e Komitetoske vi vash e politike thaj e legalne buhljaripa, vash e rodipena thaj informacijengo khedipe ki data baza, sar vi vash e khtanutne projektija e Europakere Konsilesar (ROMED2 thaj ROMACT).

c.     O reprezentanto katar o Ministeriumo vash Avrutne Butja ande Norvegija phendas vash e bare akcije so kerde e EEA thaj e Norvegijakere Grantija, ki relacija e Romencar, identificirindas kaj nashti te avel pes dzi pe sukseso thaj lachi buchi sostar naj koherentno strategija, fundiribe, implementiribe thaj monitoringo.

d.    O reprezentanto katar e Lumaki Banka phendas kaj trubuj te investirinel pes ande arakhibe buchi thaj khera, sar vi kodo so si importantno te kherel pes khetane buchi pe aktivitetija, akcije thaj ano fundiribe.

e.     O reprezentanto katar e Ofiso e UN-eskoro Komesaro vash e Manushikane Hakaja prendzarel e zora thaj e aktivitetura so varesave thema keren ano maripe mamuj e dzu in fighting against hate speech and the field of Roma inclusion but expressed deep concern about growngali thaj bikhamipaski vorba, shkolakiri segregacija thaj ande paldipe zorasar.

f.     E Kroacijako CAHROM-esko membro phendas vash e nevipena ande Dekada vash e Romengiri Inkluzija teli e Kroacijakiri prezidencija (julo 2012- juni 2013).

g.    E Romane Dekadakoro Sekretarijato prezentuindas e Intelegencijakiri Databaza katar e lache praktike ande Dekadakere thema, leindoj kate vi e selekcijakere kriteriumen.

h.     E Internacionalno Organizacija vash e Migracija prezentirindas peskoroo Sastipaskoro projekto thaj prezentirindas o report katar o khidipe so kerdas o Regionalno Konsultacijaki Ekspertongiri Butjaki Grupa “Promoviribe Sastipaskiri Provizija vash e migrantura, Roma thaj e javera dukhavdine grupe”.

i.      E OSCE-ODIHR-eskoro reprezentanto prezentirindas o 2-to Implementacijakoro Reporto katar e OSCE-sko Akcijako Plano vash e Roma thaj Sinti thaj informirindas e Komitete vash e OSCEtanutno Khidipe vash e Manushikani Dimenzija, savo sasa ande Viena ko 7-8 novembro 2013 bersh.

j.      O reprezentanto katar e Europako Romengo thaj e Phirutnengo Forumo, informirindas e CAHROM-e vash e amandmanura ano ERTF-esko statuto thaj vi vash e neve propozalirimi struktura.

4.             E Komitetoskoro Sherutno najsardas vash sa kadala prezentacije thaj akhardas e themen membron save so participirinde pe duj EU Nacionalno Kontakt Punktongere (NRCP) khidpena thaj o CAHROM, te sigurinen sinergija mashkar kadala duj, ma te avel pes dzi pe varesavo dupliciribe. O Sherutno majdur sugeririndas kaj e Europutne Konsiloskiri participacija ande NRCP khidipena thaj e javera forme katar e kooperacija.. Europutno Unijakoro reprezentanto indicirindas kaj voj ka phenel kodo mesazho ande Europutni Komisija (DG Justicija).

So achilas pes sig pe nacionalno nivelo

5.             O Komiteto shundas e prezentacije katar e CAHROM-eskere reprezentantura katar e Denmarka, Gorgija thaj Khoranipe/Turkija. E Ukrajinakoro CAHROM membro informirindas e Komitete vash e neve adoptirime Akcijakere Plano. Vi o Europutno Konsilo vi e Europakiri Unija phende peskiri bilosh vash o fakto kaj naj sas kerdini medijacija ande kodo Akcijako Plano, vi kodo so kodo Akcijako Plano dzalas pali e rekomandacije katar o khetanutno ROMED programo thaj ande linija e Ministerongo Komitetoski rekomandacija.

6.             O Komiteto phendas kaj ka chivel ande pesky agenda vash o avutno khidipe e Shvedoskiri prezentacija vash kodo so achilas pes kodolesar so ande Shvedija kerenas pes dosie vash e Roma thaj so dzalas kodole Parne Papirosar, thaj than ande agenda vash e Azerbejdzaneski prezentacija vash e Roma an kodo them.

Genocido e Romengo ko Dujto Lumako Maripe

7.             O Komiteto lijas bare samasar e CM-ki Deklaracija vash e Romengo genocido ano Dujto Lumako Maripe. Phendas pes vi kodo kaj trubuj te sigurinel pes kaj e Romengiri eksterminacija/mudaripe/ ano Dujto Lumako Maripe ka ovel prendzardo thaj kaj ka kerel pes komemoracijako dive ande thema membrura. Na avilas pes dzi pe konsenzuso vash kodo e Europako Konsilo trubuj te deklaririnel jekh Europutni dives vash kodo. .

8.             Duj thema membrura lije sama vash e legalno implikacije kotar e vorba “genocido” te sikavel pes thaj te phenel pes vash e Romengiri eksterminacija ano Dujto Lumako Maripe, thaj kodoleske rodije e Legalno Departmento ande Europutno Konsilo te del pesko gindipe vash kodola vorbi, anglal te del pes o draft teksto ko Ministerongo Komiteto.

9.             Pali jekh lungi debata o Komiteto phanglas vorba kaj trubuj te del pes o teksto katar e raft deklaracija dzi ko Ministerongo Komiteto, savo so teksto shaj te arakhen ande appendix 2. An gasavi rosh sasa phangli vi vorba vash kodo paragrafo te terdzol ande briketura vash e adoptiribe jekh Europutno dive (Para. 5.ii).

10.          O Komiteto shundas vi e prezentacija katar e IOM-esko reprezentanto vash o nevo programo savo ka del Humanitarno thaj Socijalno Azhutipe e Romenge so achile dzivde kotar o Holocaust.

CAHROM-eskiri tematikani buchi vash edukacija thaj so acilas pes pala anglune kerdine tematikane reportura

11.          O Komiteto sasa informirimo kaj e UNICEF-eskiri regionalno inicijativa vash e “chave avrijal i shkola” thaj dzi pe so avilas pes pali e UNICEF-esko MICS4 rodipe ande Bosna thaj Hercegovina, Serbija thaj ande “nekanutni Jugoslavijaki republika Makedonija”.

12.          Olandako CAHROM-esko eksperto, prezentirindas e preleminarno konkluzije katar e ad hoc butjarni grupa vash konkretno aktivitetura vash e Romane chavengo dzaibe ande shkola. O Komiteto kerdas decizija e Sekretarijateske te den pes save vi te oven komentarija thaj sugestije angleder o khidipe e ad hoc butjarne grupako savo ka ikerel pes ano Strasbourg pe 26-to novembro 2013 te shaj te finalizirinel pes o dokumento.

13.          O Komiteto shundas vi vash e neve trin tematikane reportija pashe phangle e Romengere edukacijasar katar e thema so rodije kodo temato thaj katar e thema partnerura. O Komiteteske mishtes avile vi e detalno informacije katar e ekspertura katar kodola tematikane grupe. O Komiteto phendas vi kodo so e reportura sasa dendine dzi pe ministeriumija, dzi pe lokalne autoritetija thaj dzi pe javera hemime riga. O Komiteto phendas vi kodo so specijalno ande Slovakijaki Republika e tematikani vizita vazdijas importantno debata mashkar e themeskere shkolengere direktorija, e specijalne shkole thaj themeskere autyoritetija vash o integririme shkolaripe.

CAHROM-eskiri tematikani buchi vash e Roma thaj thana kampiribaske vash e Phirutne thaj vash avgunes kerdine tematikane reportija vash kodo temato

14.          Pali e prezentacije thaj informacije katar e thema so rodije e tematura thaj katar e thema partnerura vash socijalno khera vash e Roma thaj vash legalizacija e thanengo/mahalengo/ kote so trajin Roma, o Komiteto  autorizirindas e ekspertongere tematikane reporten thaj lijas decizija te bichavel olen dzi pe Ministerongo Komiteto vash informacija[1]. E Albanijako CAHROM membro informirindas e Komitete vash e momentalno situacija e 37 zorasar paldime romane familijen pe nakhlo augusto thaj, phendas kaj kodo autorizirimo reporto ka ovel bichaldino dzi pe sa e relevantno Albanijakere autoritetija thaj dzi pe ombudsmanura.

15.          O Komiteto shundas vi e trine tematikane reporten pashe phangle e socijalno kherencar vash e Roma thaj thana kampiribaske vash e Phirutne kotar e reprezentantura katar e thema so rodije kodoo thaj e thema partnerura. O Komiteto ashundas vi e informacijen katar e ekspertura pe tematikane grupe. O Komiteto ashundas vi kodo so e reportura sasa distribuirime pe ministeriumija lokalne autoritetija thaj javera hemime riga. O Komiteto vi inter alia ashundas kaj e Belgijako tematikano report andas dzi pe di e javeripa kotar region dzi pe region.

16.          E CAHROM-esko membro Serbijatar prezentuindas e preleminarno agenda vash e vizita pe (re)khera, solucije vash e khe member from Serbia presented a preliminary agenda of thera (kreditura vash e khera, siguripe) thaj alternativno aktivitetija vash paldipe zorasar so ka ovel pe 18-20 novembro 2013 khetane e Grecijasar Slovakijakere Republikasar thaj Espanijasar sar partner thema.

17.          O reprezentanto katar Amnesty International prezentuindas reporto vash hakaj pe adekvatno khera thaj socijalne khera vash e Romane komunitetija ande Rome, Italija.

18.          O Sekretarijato katar o CEB informirindas e Komitete vash nekobor projektura save si phangle e kherencar thaj edukacija ande “nekanutni Jugoslavijaki Republika Makedonija”, Ungriko them thaj Espania.

I romani chib teli e Europaki Charta vash Regionalno thaj Minoritetengere Chibja

19.          O Komiteto ashundas e prezentacija kotar o Sekretarijato katar e Europaki Charta vash Regionalno thaj Minoritetongere Chibja, e studija vash “Romani chib, Edukacija, Segregacija thaj e Europaki Charta vash Regionalno thaj Minoritetongere Chibja”. E Kroacijako CAHROM membro vakerdas kaj leskere autoritetija kerdine decizija te phenen pesko gindo vash e Romani chib, dzi pe kadale bersheskoro agor.

So achilas pes pali e CAHROM-esko tematikano report vash e centralno, lokalno thaj regionalno autoritetongiri rola ano Romane Strategijengiri/Akcijakere Planongoro implementiribe pe nacionalno nivelo

20.          O Komiteto ashudas vash kodo tematikano report. O Komiteto halilas kaj i Republika Moldova dela lacho egzamplo vaesh kodo sar o them so rodela kodo temato, dzaindoj pali e tematikane reporteskere konkluzije khetane e konkretno aktivisoncar thaj bileteralno kooperacijasar. O Komiteto ahaliljas vi kodo so ande Finlanda ka ovel jekh manush savo ka kerel buti vash Roma, nominiririmo pe lokalno nivelo.

Anti-Ciganizmo, dzungali/bilachi vorba thaj kriminalo kerdo bimangipastar

21.          Pali e  prezentiriba thaj informacije dendine kotar o them so rodijas kodo temato thaj e partner thema katar e grupa vash anti-Ciganizmo, dzungali vorba thaj kriminalo mamuj e Roma, o Komiteto ashundas kaj o report panda naj finalizirimo/agordino/ vash so ka del pes vrama dzi pe ango e novembrosko 2013 bersh, te shaj e ekspertongi grupa te finalizirinel/agorel/ kodo dokumento.

22.          E Slovakijako CAHROM membro informirindas e Komitete vash astaribe e Dosta! Kampanjasar ande foro Košice ko 5-to novembro 2013 bersh. I Espania, Italija thaj Kroacija prezentirinde so kerdijas pes an pengere thema e Dosta! Kampanjasar, thaj i Norvegija sikavdas plo mangipe te ovel kotor kadale kampanjastar.

23.          E ERTF-esko reprezentanto informirindas e Komitete vash e majpalune akcije kerdine e Forumestar vash o anti-Ciganizmo thaj dzungalipe thaj kriminalo mamuj e Roma so kerela pes mamuj e Roma thaj e Phirutne.

24.          O reperezentanto katar o ERRC prezentirindas sumarumo kotar e deshe themengere profilija thaj reportija.

Tura-trujal-mesaja vash e ERTF-eski Charta vash Romengere Hakaja

25.          O Komiteto diskutirindas vi vash kodo trubuj vaj na, te kerel pes jekh gasavo dokumento so ka shaj te rodel te dzal pes pali leste vash e Romengere hakaja leindoj ani godi thaj vakerindoj vash e ERTF-eski Charta. Buteder katar e membrura sikavde pengoro rezerviribe vash kodi ideja crdindoj kodolestar kaj but katar kodola hakaja si aba garantirime javera instrumentoncar. Dzikote vash e javera hakaja phendas pes kaj shaj te kerel pes jekh grupa hakajendar save so shaj te protektirinen pes legalno chartasar. Tikno numero katar e thema membrura phende pesko gindipe vash fizibiliteto gasave jekhe legalno-kerdini charta, trubuj te dikhel pes vi jekhvar kotar e ekspertura, te shaj te dikhel pes save hakaja si aba protektirime kotar egzistiribaskere internacionalno zakonura thaj gasave so naj astarde kodole zakononcar. Sasa vakerdino vi kodo so e Fremeskiri Konvencija vash Nacionalno Minoritetongoro protektiribe, dzi pe varesavo nivelo uIcharena varesave hakajen, thaj vi kodo so varesave thema na kerdine ratificiribe pe kodo dokumento thaj vi kodo so pe nesave thema e Roma naj prendzardine sar nacionalno minoriteto teli kodi Konvencija.

26.          O Komiteto klidardas kodolesar so sikavdas haljovipe vash kodo so o ERTF khamel te kerel kodole dokumentesar thaj sasa vakerdino kaj e ERTF-e isi hakaj sar jekh NGO peskere cilura te hramonel pe jakh gasavi Charta.O Komiteto phendas vi kodo so but katar kodola hakaja si garantirime javera legalno instrumentura, numa phendas vi kodo so si kodola hakaja garantirime gasave instrumentoncar butivar si phagerdine thaj narespektirime. Kodoleske, o Komiteto dikhlas kaj buteder urgentno sit e ispidel pes i ratifikacija kodole instrumentongo kotar e thema trujal oleskere mehanizmija vash monitoring thaj pe jekh vrama akharde e ERTF thaj Romengo civilno mishkipe te len than an kodola moniotriribaskere procesija.

Romane Dzuvlja thaj Terne

27.          E CAHROM-esko membro katar e Finlanda prezentirindas e majbare konkluzije katar e 4-toni Internacionalno Ramne Dzuvlengiri Konferencija ikerdini ano Helsinki ko 16-17 septembro 2013 bersh thaj dijas propozalo o Komiteto te del kontribucija ki reflekcija pe Konferencijakere konkluzije pe jekh kotar e avutne peskere khidipena pe kodi vrama kana ka agorel pes o finalno konferencijako reporto.

28.          Vash o temato “phrandipe pe tikne bersh thaj phrandipa zorasar ki relacija e manushengere kino-bikinipasar”, o Komiteto lijas nota vi vash o dejipe palpale pe phuchimasko lil saven reslas kotar e panch thema membrura, thaj lijas vi inicijalno komentarura kotar e GRETA-ko Sekretarijato. O Sherutno dijas kurazho vi kodole themenge membronge so chi dije palpale pe kodo phuchimasko lil, te keren kodo sigeder. O Komiteto lijas nota vi vash e ERTF-esko rodipe pe avutno khidipe te prezentuil khetanutno gindipasko lil pe kodo temato khetane kerdo e Phenjalipasar, Romane Dzuvljakere networkosar, e EEA-sar thaj e Norvegijakere fondoncar dzi pe save shaj te avel pes vash e Romane projektija save so adresirinena o jekhipe mashkar e dzuvlja thaj e mursha, kherutni violence thaj phrandipena pe terne bersha thaj phrandipena zorasar, so si prioriteto teli e Montenegroski prezidencija e Dekadasar vash Romengiri Inkluzija (juli 2013 – juni 2014).

29.           O Komiteto ashundas prezentacija katar e Slovakijako CAHROM membro vash e efektija katar e Terne Romengoro Milajesko Univerziteto ande Košice, thaj kotar e Moldovako CAHROM membro thaj kotar reprezentanto kotar e Ternengo Godideibasko Komiteto vash kodo so achilas pes dzi aka e Terne Romengere Akcijakere Planosar (RYAP). O Komiteto lijas nota vash o propozalo te kerel pes gindipaskoroj ulavipe e Ternengere Direktorijatesar vash avutno khidipe te dikhel pes sar shaj vi o Komiteto shaj te del peski kontribucija ko RYAP.

30.          O Komiteto shundas e prezentacija so kerdas e OSCE-ODIHR-esko reprezentanto vash kodo so resljas pes ko Terne Romengere aktivitetura kotar e Majlache Praktike vash Romengiri Integracija (BPRI) projekto.

31.          O Komiteto si pe gindo e Romane dzuvlen thaj e ternen vi majdur te ikerel an peskiri agenda thaj vi majdur ka kerel diskusije vash e phrandipa pe terne bersha khetane e GRETA-sar pe sa e avutne khidipena. E CAHROM-esko membro katar e Republika Moldova vakerda kaj vov ka prezentuil e CAHROM-e ande RYAP-esko Komitetosko khidipe (Strasbourg, 2-3 decembro 2013 bersh).

Romengi magracija thaj slobodija vash phiribe

32.          Sostar najsas dejibena palpale pe phuchipena thaj rodipena katar e bilateralno kooperacija pe umal katar e temato vash e Romane migrantura, o Komiteto phendas kaj i diskusija katar e bilateralno nivelo ka mangel te lacharel pes Romengiri migracija thaj te dikhel e specifikane situacije so arakhena e migrantuira, manusha so rodena azilo thaj e manusha dizuten thaj themeskere manusha ande EU.

Biroskoro alusaripe/elekcije/

33.          O Komiteto alusardas pesko nevo Biro vash e 2014 bersh dzaindoj pali e Reference katar e Ministerongo Komiteto. O Komiteto vi jekhvar alusardas e rajes Ian Naysmith (Khetanutne Thagaripa) sar sherutno thaj vi jekhvar alusardas e rajona Mabera Kamberi (“nekanutni Jugoslavijaki Republika Makedonija”) sar telu Sherutni thaj e rajes Rocio Ariño Serrano (Espania) sar trinto Birosko manush/membro/. O Komiteto lijas decizija te del than angleder te keren pes e avutne alusariba/elekcije vash e kandidatongi introdukcija.

Aranzhmanura thaj propozalura vash avutno plenarno khidipe

34.          O Sherutno vakerdas vash legarimasko lil vash majodorutne tematikane grupe thaj vizite save so ikljona kodolestar so siklilem kotar nakhele tematikane reportija.

35.          O Komiteto phanglas vorba te del e Sekretarijateske e propozalura vash e majodorutne thema so ka roden tematura thaj save ka oven e partner thema dzi pe agor e novembrosko 2013 bersh..

36.          O Komiteto shundas vi e prezentacija katar e drakhin/netvorko/ EUROMA kotar e Espanijako reprezentanto ano CAHROM thaj dijas olenge shajipe te kompletirinen pengi prezentacija dzi ko avutno CAHROM-esko khidipe.

37.          Adzikerindoj te kerel pes lachi vorba thaj suporto kotar e Ministerongo Komiteto vash e Reference, o Komiteto vakerdas kaj o avutno 7-to CAHROM-esko khidipe ka ovel ano Strasbourg ko 14-16 maj 2014 bersh thaj najsardas e autoritetonge katar e Bosna thaj Hercegovina vash olengi oferta te organizuin o 8-to CAHROM-esko khidipe ande Sarajevo pe oktobro 2014 bersh (e divesa ka vakeren pes majdur).

38.          O Komiteto vash pesky agenda vash o avutno khidipe ka chivel kodola butja thaj tematura:

-                 Prezentatja katar o EUROMA netvorko/drakhin/ Espanijatar;

-                 Prezentacijavedo;

-                 Ulavipe e gindongo e GRETA-sar vash e phrandina pe tikne bersha thaj phrandipa zorasar;

-                 Ulavipe e gindengo e Ternengere Direktoratesar vash e Terne Romengo Akcijako Plano;

-                 Ulavipe e dihipenengo e Akademikano Netvorkosar pe Romane Studije;

-                 Prezentiribe e duj neve tematikane reportengo;

-                 Diskusija vash e “kontraktura” pe projektura mashkar e Romane familije/komunitetija thaj e komune/institucije;

-                 Migracija thaj slobodija pe phiribe;

-                 Romane dzuvlja thaj so dzal pali e konferencija ano Helsinki;

-                 Progreso ani kooperacija mashkar NRCP thaj o CAHROM;

-                 Romane sastipaskere medijatorija thaj o ROMED programo;

-                 Diskusija vash e pali-shkolakere programura pe Romane chave.

Adoptuibe pe report (lista e decizijengi)

39.          O Komiteto adoptuindas o reporto (lista e decizijengi).

Appendix 1: Khidipaski agenda vash o 6-to CAHROM-esko khidipe

Rome, 28 October 2013

1)             Phutaribe e 6-tone CAHROM-eskere khidie

2)             Agendako leibe/adoptirbe/

 

3)             So achilas pe dzi akak

a.             So achilas pes ko internacionalno nivelo

b.             So achilas pes ko nacionalno nivelo

4)             Genocido e Romengo ko Dujto Lumako Maribe

Rome, 29-to oktobro 2013 bersh

5)             CAHROM-eski tematikani buchi ko edukacijako umal thaj so kerda pes pala e nakhle tematikane reportija vash koto demato

6)             CAHROM-eski tematikani buchi ko kherengoro umal vash e Roma thaj kampiribaskere thana vash e Phirutne, thaj so kerda pes pala e nakhle tematikane reportura save adresirirenas kodola tematura

7)             Romani chab teli e Europaki Charta vash e Regionalno thaj Minoritetongere chibja

8)             So kerda pes pala e CAHROM-eskoro report vash e rola so legarena e centralno, loklano thaj regionalno autoritetija ano implementiribe e Roma Strategijakere Akcijakere Planija

9)             Anti-Ciganizmo, dzungali vorba thaj kriminalo kerdo kotar o bikhamibe

10)          Tura-trujal-mesaja vash e ERTF-eski Charta vash e Romengere Hakaja

Rome, 30-to oktobro 2013 bersh

11)          Romane Dzuvlja thaj Terne

12)          Romengi migracija thaj slobodija ko phiribe

13)          Birosko alusaribe/elekcije/

14)          Aranzhmanura thaj propozalura vash e agnda pe avutno plenarno khidipe

15)          Lejbe/adoptiribe/ e reporteskoro (lista e decizijengi)

Rome, 31-to oktobro 2013 bersh

Vizita ko Villa Gordiani kampo pali o khidipe e rajonasar Cecile Kyenge, Italijako Ministeri vash Integracija, e rajonasar Cecilia Guerra, Sherutno Ministeri ano Departmento vash Jekha-jekh Shajipena ano Ministeriumo vash Buti thaj Socijalno Politika, thaj e rajonasar Rita Cutini, Evaluatoro vash e Socijalno Politike ande Romane komunitetija thaj reprezentantija katar e asocijacija.

Appendix 2:

Skurto/harni/ Deklaracija e Ministerongo Komitetosko vash e genocido^[2] e Romego^[3] ano Dujto Lumako Maripe

(Lendino/adoptirimo/ katar e Ministerongo Komiteto vash … pe … khidipe e Ministerongre Sherutnenge)

1.         E Ministerongo Komiteto del godzi, dzaindoj pali e phenibena, maj cera/majzala/ 500 000 Roma sasa eksterminirime/mudardine/ ko Dujto Lumako Maripe katar e Nacistengo rezhimo thaj lengere kompanjonija. An varesave thema, buteder sar 80% katar e Romani populacija sasa mudardini. Majcera/majzala/ 23 000 Roma sasa mudardine gazosar ande Zigeunerlager (Ciganengo kampo) ande Auschwitz-Birkenau kana sasa o Dujto Lumako Maripe. Numa pe jekh rachi, katar o 2-to dzi pe 3-to augusto 1944 bersh, 2 897 Roma, majbut olendar dzuvlja, chavore thaj phure manusha sasa mudardine ano kodo kampo. Kodoleske 2-to augutnengo Forumo, thaj kotar e but thema membrura, te prindzarel pes sar komemoracijako dzives vash sa e Romane viktime katar kodo period.

2.         Following the adoption of Committee of Ministers Recommendation Rec(2001)15 on history teaching in twenty-first century Europe, the Ministers of Education of the Council of Europe’s member States adopted, on 18 October 2002, a declaration establishing in schools the Day of Remembrance of the Holocaust and for the Prevention of Crimes against Humanity. The date of 27 January, the day of the liberation of Auschwitz-Birkenau concentration camp, has been chosen at international level and in a number of countries.

3.         However, it is clear that seven decades after these events, the genocide of Roma – Samudaripen, Pharrajimos, Porrajmos or Kalí Traš as it is called in several national variants of the Romani language – remains unknown to the general public. This genocide is often not recognised or taught in schools. Roma families are still the “ignored” victims of the Second World War. Commemorating these crimes against humanity and gross violations of human rights is also relevant for today’s Europe. The Committee of Ministers recalls that it has already expressed, through a declaration adopted in February 2012, its deep concern over the rise of anti-Gypsyism, anti-Roma rhetoric and violent attacks against Roma in Europe, which are incompatible with the norms and values of the Council of Europe and constitute a major obstacle to the successful social integration of Roma and full respect for their human rights.

4.         E Ministerongo Komiteto andas an godi e prioriteton katar e membrura Thema ande Strazburgoski Deklaracija vash e Roma, lendini/adoptuimi/ pe uche nivelosko khidipe pe 20-to oktobro 2010 bersh savo so phenel te keren pes akcije kote so trubuj, te bajrarel pes  dzanibe thaj haljovibe vash e Romani historija, bazirime upral e instrumentura kerdine kotar Europutno Konsilo  vash e thema membrura thaj sichara. Dikhela pes kaj si krucijalno te prendzarel pes o genocide kerdino upral e Roma thaj sa kodo te sichol pes trujal e Romengi historija kolesar vazdel pes bareder sama thaj haIjovipe mashkar e Roma thaj e na-Roma.

5.             An kodo konteksto, e Ministerongo Komiteto ano Europutno Konsilo:

i.          seriozno prendzarel o historikano fakto vash e Romengo genocide so achilas pes ano Dujto Lumako Maripe;

ii.          deklaririnela kaj jekh Europutno dive vash memoriribe e Romane viktimengo katar o Dujto Lumako maripe trubuj te kerel pes thaj vash savo dives sako jekj them membro trubuj te kerel decizija indivdualno so phenel pes teleder ano paragrafo iv;

iii.         akharel e Themen membron oficijalno te prindzaren e Romengere genocide thaj e javera formen katar persekucija mamuj e Roma (deportacija, phanglipe) so kerdije pes ano Dujto Lumako Maripe;

iv.         akharel e Themen membron save so panda na kerdine decizija oficijalno te keren komemoracija sako bersh vash e genocide so kerdas pes upral e Roma ande Dujto Lumako Maripe, te keren kodo, thaj kodo eksplicitno te keren khetane e Romencar vash e komemoracija e viktimonge kotar o Porajmos/Holokaust/ sar vi, kote so shaj, khetane e Romane komunitetoncar vash o 2-to augusto, vaj varesavo javer dives,, te kerdine gasavi decizija;

v.          te del kurazho e Themonge membronge te sigurinen te sichol pes e Romengi historija ande shkolengere sicharimaske planija thaj programija, specijalno vash o genocide upral e Roma pe Dujto Lumako Maripe, thaj te kerel sa te shaj te promovirinel pes lacheder haljovipe vash kodo genocide thaj trujal kodo sicharipe te lel pes lachi terminologija alavendar save so ka keren pes khetane e komunitetoncar.